Κομφούκιος

(Τσουελί, Σαντούνγκ 551 – Τσιφού 479 π.Χ.). Κινέζος φιλόσοφος. Το πραγματικό του όνομα ήταν Κουνγκ Τα’ιέου. Οι μαθητές του τον αποκαλούσαν Κουνγκ Φου Τσε (= ο σεβάσμιος διδάσκαλος Κουνγκ). Οι πρώτοι ιεραπόστολοι εκλατίνισαν το όνομα αυτό σε Confucius, από το οποίο προήλθε το ελληνικό Κ. Γιος ενός λοχαγού του βασιλείου Λου, έμεινε ορφανός από πατέρα σε ηλικία τριών ετών και από μητέρα σε ηλικία είκοσι ετών. Έζησε φτωχός για μεγάλο διάστημα αναλαμβάνοντας μικρά δημόσια αξιώματα, αλλά στην ηλικία των πενήντα ετών διορίστηκε από τον φεουδάρχη του Λου υπουργός Δικαιοσύνης. Επειδή όμως ο ηγεμόνας δεν εισάκουσε τις συμβουλές του, προτίμησε τον δρόμο της εξορίας και ξεκίνησε την περιπλάνησή του σε ολόκληρη την Κίνα αναζητώντας, μάταια, έναν ηγεμόνα που θα ήθελε να εφαρμόσει τις ηθικές και πολιτικές αρχές του. Όταν επέστρεψε στο Λου, το 483, ίδρυσε σχολή και απέκτησε πολυάριθμους μαθητές, αφιερώθηκε στη διδασκαλία, στη μελέτη και στα σχόλια των αρχαίων κλασικών κειμένων, έως τον θάνατό του. Ο ίδιος ποτέ δεν υποστήριξε ότι ήταν ιδρυτής φιλοσοφικής σχολής, ούτε επεδίωξε να ιδρύσει νέα θρησκεία. Αντίθετα, επαναλάμβανε διαρκώς ότι ήθελε «να μεταβιβάσει, και όχι να δημιουργήσει, τους θεσμούς της αρχαιότητας μελετώντας και αγαπώντας την τελευταία». Σύμφωνα με τις αντιλήψεις του, υπήρξε μια χρυσή περίοδος της αρχαιότητας κατά την οποία κυβερνούσαν την Κίνα σοφοί ηγεμόνες, και ο Κ. προσπαθούσε να αποκαταστήσει αυτό το πρότυπο διοίκησης μέσω της σπουδής και της ηθικής βελτίωσης του ατόμου. Αυτό το φιλοσοφικοπολιτικό σύστημά του ονομάστηκε κομφουκιανισμός (βλ. λ.). Η παράδοση αποδίδει στον Κ. τη συγγραφή μερικών από τα τσινγκ ή κανονικά βιβλία. Πολυάριθμοι θρύλοι δημιουργήθηκαν γύρω από το πρόσωπό του, όπως εκείνος των ταοϊστών, περί συνάντησής του με τον αρχηγό της σχολής τους, Λάο τσε. Πολλά ανέκδοτα για τη ζωή του, αρκετά αξιόπιστα επειδή η συλλογή τους έγινε λίγο μετά τον θάνατό του, περιλαμβάνονται στους Διαλόγους, ένα από τα κανονικά βιβλία. Από το έργο αυτό εξάγεται το συμπέρασμα ότι ο Κ. πέθανε πεπεισμένος για το ανώφελο της διδασκαλίας του, καθώς δεν είχε βρει ηγεμόνες διατεθειμένους να δεχτούν τις ιδέες του και δεν είχαν διαπιστωθεί τα υπερφυσικά εκείνα φαινόμενα, τα οποία όπως έλεγαν οι αρχαίοι Κινέζοι, έπρεπε να προηγηθούν της εξαφάνισης μιας μεγαλοφυΐας. Αλλά αν η επίδραση του Κ. υπήρξε ασήμαντη όσο ζούσε, γιγαντώθηκε μετά τον θάνατό του. Σε ολόκληρη την Κίνα χτίστηκαν ναοί στη μνήμη του και, επί δύο χιλιετίες, η σκέψη του αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης για κάθε Κινέζο που ήθελε να αφιερωθεί στα δημόσια πράγματα. Στις αρχές όμως του 20ού αι. η κριτική και, προπάντων, τα νέα ιστορικά γεγονότα περιόρισαν δραστικά την επίδραση του K., γιατί κατέδειξαν τον αυστηρό συντηρητισμό του. Πορτρέτο του Κινέζου φιλοσόφου Κομφούκιου (φωτ. Πρεσβεία Κίνας). Ζωγραφικό έργο σε μεταξωτό, που εικονίζει τον Κομφούκιο ενώ διδάσκει μία ομάδα μαθητών (Εθνικό Μουσείο, Ταϊπέχ).